First week at the hospital

Het is zaterdagmiddag, het warmst van de dag, en mijn voorganger is zojuist terug naar Nederland vertrokken. Die is precies een half jaar verder dan ik en net officieel klaar met haar opleiding tot tropenarts. Ik zit weer op mijn geliefde plekje op de veranda met uitzicht op de rivier, te reflecteren op de eerste week.

Eerst voor jullie beeldvorming wat info over het ziekenhuis en de gezondheidszorg in Sierra Leone. Het ziekenhuis heet het Lion Heart Medical Center (LHMC) en is gelegen in Yele, het middelpunt van Sierra Leone. Het ziekenhuis is in 2010 opgezet door de Nederlandse Lion Heart Foundation (www.lion-heart.nl). Het begon als een klein kliniekje en is inmiddels uitgegroeid tot een ziekenhuis met 70 bedden, een operatiekamer en de nodige afdelingen met apparatuur. Het was initieel bedoelt voor de medewerkers van de naastgelegen palm-olie fabriek en de arme buurtbewoners, maar inmiddels heeft het een veel groter bereik gekregen. Het ziekenhuis heeft vijf afdelingen; verloskunde, female, male, kindergeneeskunde en isolatie. Maar als de ene afdeling vol ligt worden de patiënten gewoon op een andere afdeling erbijgelegd; zo liep ik mijn eerste week visite op de kinderafdeling, waar ook regelmatig volwassen mannen lagen na hun liesbreukoperatie.

Het vinden van goede medewerkers voor deze afdelingen is erg lastig. In heel Sierra Leone zijn er namelijk minder dan 1000 officieel geregistreerde artsen, verpleegkundige en verloskundige bij elkaar. En dat op een bevolking van 7 miljoen. Even ter vergelijking; Nederland telt op 1 februari 2021 in totaal 75.550 artsen, 204.609 verpleegkundigen en 4671 verloskundigen. Begrijpelijk creëert het tekort aan goed personeel een enorme uitdaging hier. Jarenlang werd er veel geld gepompt in het opleiden van lokale bevolking met dure opleidingen in het buitenland; zodat ook de beste zorg hier beschikbaar zou komen.  Een mooi idee, maar het bleek niet te werken. Goed opgeleide artsen/verpleegkundigen bleven vaak in het land waar ze opgeleid waren, omdat ze daar veel meer geld kunnen verdienen. De artsen die wel terugkomen gaan vaak in de hoofdstad Freetown werken, aangezien dat een relatief rijk deel van Sierra Leone is. Zo’n 80% van al het hoogopgeleide zorgpersoneel werkt nu in de hoofdstad.

Gelukkig zijn er de laatste jaren veel andere initiatieven geweest die beter blijken te werken voor de lokale gezondheidszorg. Het ziekenhuis heeft veel ‘nursing aids’, dit zijn mensen die een 6 weekse training hebben gevolgd en zo de meest basale dingen in de zorg kunnen doen (controles, medicijnen geven etc). Voor de meer gespecialiseerde taken wordt de verpleegkundige ingeroepen. Ook trainen ze in plaats van artsen nu ‘community health officers / CHO’s’. Hiervoor volgen ze een 4 jarige opleiding waarbij ze de meest voorkomende ziektebeelden leren, weten hoe ze het moeten vaststellen en hoe te behandelen. Deze CHOs waren initieel bedoelt om de PHUs (periferal health units) te bemannen. PHUs zijn een soort kleine gezondheidskliniekjes die mensen voor basale dingen kunnen behandelen en indien nodig kunnen doorverwijzen naar het ziekenhuis. Je kunt het vergelijken met een huisartsenpraktijk. Aangezien er meestal geen artsen beschikbaar zijn voor het ziekenhuis, komen veel CHO’s in de ziekenhuissetting te werken. De PHU wordt vervolgens bemand door lager opgeleid personeel. In het LHMC werken 4 CHO’s en 2 verloskundigen. Daarnaast is er in Masanga Hospital, een ziekenhuis een aantal uur bij ons vandaan, door een Zweedse organisatie (Capa Care) een chirurgische opleiding opgezet voor CHO’s. Hierbij worden CHOs in een aantal jaar opgeleid tot SACHOs (surgical assistant CHO’s) die de meest voorkomende operaties als keizersnedes en liesbreukoperaties kunnen uitvoeren. Er is hier veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en dit laat zien dat de SACHOs net zo goed (en soms nog wel beter) kunnen opereren dan de regulieren chirurgen hier! Een mooie resultaat dus. Er is op dit moment één SACHO in het LHMC en één CHO in opleiding tot SACHO. Daarnaast werken er nog twee Nederlandse tropenartsen in het ziekenhuis, zij houden zich naast de kliniek ook bezig met managementtaken.

De dag in het ziekenhuis begint ’s ochtends met een ochtendoverdracht. Hierbij komt de hele ochtendploeg bijeen en worden de bijzonderheden van de nacht overgedragen. Daarna kan het personeel desgewenst opmerkingen/vragen hierover stellen of een algemene announcement doen.

Daarna begint de visite op de afdeling; waarbij je direct met de arts/CHO en verplegend personeel langs de bedden loopt en een plan maakt voor de dag. De middag is gereserveerd voor de OPD (out patient department/polikliniek). Hier vertel ik de volgende keer meer over.

Op dinsdag en donderdag is het ‘theatre’ dag. Theatre betekent operatiekamer. Hier vinden op deze dagen geplande operaties plaats en op andere dagen kan de operatiekamer gebruikt worden voor spoedingrepen. Donderdag mocht ik samen met de SACHO het operatieprogramma uitvoeren. Ik had gehoord dat de SACHO best streng is voor de student die momenteel in opleiding is tot SACHO en dat hij haar maar weinig operaties laat uitvoeren. Dus woensdag avond in bed heb ik mijn tropenboeken er nog even bijgepakt om mij zo goed mogelijk voor te breiden. Het voorbereiden zelf was nog een uitdaging aangezien de stroom regelmatig uitviel; daar zat ik dan… met een hoofdlamp op in bed een operatieboek te lezen. Op het operatieprogramma stonden meerdere liesbreuk-ingrepen gepland. De manier waarop wij in Nederland liesbreuk operaties uitvoeren is anders dan hier. In Nederland gebruiken wij namelijk matjes om het terugkeren van een liesbreuk te voorkomen. Die matjes kosten echter ongeveer 200 euro per stuk. Dat is hier het maandsalaris van een arts, dus je kan je voorstellen dat dat hier niet gebruikt wordt. Gelukkig was de voorbereiding goed genoeg en mocht ik gedurende de dag steeds meer doen. De laatste liesbreuk ingreep heb ik zelfs helemaal zelfstandig uitgevoerd! Als kers op de taart hoorde ik vanmiddag van een van de Nederlandse tropenartsen terug dat de SACHO haar een appje had gestuurd dat hij zo blij was geweest met mijn hulp op de operatiekamer donderdag. Mooiste compliment van de week!